پرسش : آیا در صورت کمبود وقت و جهت برآورده شدن حاجات خواندن زیارت عاشورای معروفه با یک لعن و یک سلام بهتر و مجرب تر است یا خواندن زیارت عاشورای غیر معروفه؟
پاسخ اجمالی
از نظر اسلام هر فرد مستحبات را باید به اندازه ظرفیت و نشاط و حضور قلب خود انجام دهد تابتواند ارتباط بهتری را با خداوند و اولیاء گرامیش فراهم آورد. بنا بر این اگر برای کسی نشاط و حضور قلب مناسبی پیدا شد، زیارتی را که معروف تر و طولانی تر است به جا آورد و در غیر این صورت آن زیارت غیر معروفه و یا حتی زیارات و ادعیه مختصرتر از آن را انجام بدهد ، همواره به رحمت خداوند امیدوار باشد.البته در بسیاری از موارد استجابت دعا و برآورده شدن درخواست هایی که ما داریم به مصلحت ما نیست به همین دلیل خداوند حکیم آن را بر آورده نمی کند.
پاسخ تفصیلی
در ابتدا لازم است توجه داشته باشیم که:واجبات، اعمال و عباداتی هستند که خداوند آنها را بر بندگان لازم نموده، و همه پیروان یک مکتب موظف به انجام آنها می باشدکه اگر با حضور قلب انجام شوند ارزش بیشتری دارند اما اگر نتوانیم حضور قلب مطلوب را در آنها داشته باشیم باز بایدحتما به جا آورده شود و حتی در سخت ترین شرایط نیز نباید آنها را ترک کنند .
به عنوان نمونه، نماز واجب حتی در هنگام غرق شدن و یا در هنگام نبرد نیز ساقط نشده بلکه به شیوه ای خاص انجام می شود که به آن نماز غریق و نماز خوف می گویند.
اما در عبادات مستحب که انجام آنها،موجب ثواب و قرب انسان به خداوند و اولیای او می شود کیفیت مهم است. و هر قدر از نشاط و حضور قلب بیشتری برخوردار باشند ، نتیجه بهتری را در پی خواهند داشت .
در اینجا نکاتی چند لازم به تذکر است از جمله:
1 – خداوند متعال به عنوان وظیفه واجب، جز انجام دادن واجبات و ترک امور حرام، از انسان چیز دیگری را درخواست نکرده است و همین مقدار پایبندی به دین را در تحقق وظایف یک مسلمان کافی می داند و به دلیل این که همین مقدار نیز در مرحله عمل، بسیار دشوار بوده و نیاز به عزمی جدی دارد، در روایات ما آمده است: شخصی که تا این اندازه مراقب خویش باشد که به انجام تمام واجبات و ترک تمام امور حرام ملتزم شود از باتقوی ترین افراد به شمار می آید .
2 - انجام مستحبات، امری کاملا داوطلبانه بوده و این خود انسان است که آنها را برای جلب رضایت هر چه بیشتر خداوند انجام می دهد و در احادیث هم وارد شده که خداوند به دلیل همین خصلت داوطلبانه، نزد ملائکه افتخار می نماید. اما همین امر مطلوب باید به مقداری باشد که به واجبات ضرر نزند.
3 - نکته بسیار مهم در انجام مستحبات ، نشاط و حضور قلب انسان در هنگام بجا آوردن آنهاست به عبارت دیگر از نظر اسلام روح عبادات مهم است و عبادت بدون روح ارزشی ندارد و در نتیجه، انجام آن مستحب کوچکی که با حضور قلب و نشاط بیشتری است، بسیار مطلوب تر از انجام مستحبات زیاد و بدون نشاط و شادابی و حضور قلب است تا جایی که در روایت آمده است:” خداوند دعایی را که بدون حضور قلب انجام شود مورد استجابت قرار نمی دهد. و در کتابهای حدیث فصلی به نام “فصل استحباب میانه روی در عبادات هنگام خستگی” وجود دارد.که با بررسی روایات موجود در آن، در می یابیم، زمانی باید به انجام مستحبات بیشتر روی آوریم که نشاط و حضور قلب بیشتری داریم و هر گاه به هر دلیلی خسته بوده و توانایی کمتری داریم، توصیه شده به مقداری باشد که ارتباط قلبی انسان با معبود برقرار سازد و اگر موجب زدگی انسان از دعا و عبادت شود،قطعا نباید انجام بگیرد .
4 - مطلب دیگر، این است که خداوند در راستای آزمودن بندگان خود و این که تا چه حد به معبود خود وابسته بوده و به او اطمینان دارند، پافشاری در دعا و خواهش های مشروع را دوست داشته و از بندگانی که دارای این خصوصیت می باشند به خوبی یاد نموده است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: در دعای خود پافشاری نما، چه دعایت به اجابت برسد و چه نرسد ، زیرا بهر حال خداوند، دلسوز چنین بندگانی است (هر چند دعایشان به مرحله اجابت نرسد) .
و روایت زیبای دیگری در این زمینه وجود دارد مبنی بر این که خداوند به ملائکه می فرماید که: من دعای بنده خود را اجابت نمودم، ولی شما ( که مأمور انجام موضوع اجابت شده هستید ) کمی این کار را به تأخیر افکنید، زیرا من دوست دارم که باز هم خواهش و تمنای بنده خوب خود را بشنوم. بسیاری از اشعار عارفانه که ناظر به عطا و حرمان می باشند، از این روایات سرچشمه گرفته اند .
5 -خواندن دعا و زیارت عاشورا نباید محدود به مواقع گرفتاری و بروز مشکلات باشد، بلکه در تمام حالات باید از خداوند کمک خواست و یا از اولیای او کمک گرفته تا واسطه بین او و خداوند گردند. در روایت ما آمده است کسى که قبل از نزول بلا دعا کند (همیشه با خدای خود در ارتباط باشد)، دعایش هنگام نزول آن اجابت خواهد شد و گفته مىشود: صدایى است آشنا و از آسمان پوشیده نمىماند و کسى که در دعا پیشى نگیرد (و فقط هنگام مشکلات به خدای روی آورد)، دعایش هنگام نزول بلا مستجاب نخواهد گردید و ملائکه مىگویند: این صدا را نمىشناسیم.
6 - هر چند توصیه شده که برای گشایش روزی و رفع مشکلات دنیایی نیز از خداوند کمک گیریم و جز او کسی نمی تواند مشکل گشا باشد، ولی سزاوار است که درخواست هایمان را منحصر در امور مادی ننموده و از او تقاضای کمال معنوی را نیز بنماییم تا مصداق آیه ای که معمولا در قنوت ها خوانده می شود گردیم به این مضمون که : خداوندا در در دنیا و آخرت به ما خوبی عطا بنما و ما را از عذاب جهنم برهان.
مطالب فوق، برخی از نکاتی بود که در مورد انجام مستحبات و استجابت دعا بیان گردید که پاسخ پرسش شما و سؤالات مشابه تا حدودی با مطالعة آن روشن خواهد شد .
اما در مورد خواندن هریک از دو زیارت عاشورا که بیان نمودید، مطمئنا اگر عمل بیشتری را با کیفیت بالاتری انجام دهید، نتیجه بهتری خواهید گرفت، ولی همانگونه که خود مؤلف گرانقدر مفاتیح الجنان در ابتدای زیارت عاشورای غیر معروفه بیان نموده است مبنی بر این که این دعا با این که مختصرتر از زیارت معروفه است (برای آنان که شغل مهمی دارند، فوزی است عظیم )، در صورت کمبود فرصت یا خستگی می توانید با حضور قلب بیشتری همان زیارت غیر معروفه که بسیاری از مضامین آن با زیارت معروف، مشابه است را قرائت نموده، یا این که همان زیارت معروف را با یک لعن و یک سلام انجام دهید و مطمئن باشید که خداوند، اعمال خالصانة شما را، هر چند مقدارش در ظاهر کم باشد، بی پاسخ نخواهد گذاشت .
برای اطمینان قلبی شما و نیز برای بیان اینکه زیارت امام حسین (ع) در مقدار بسیار مختصر نیز مفید است، روایتی را به عنوان حسن ختام نقل می نماییم :
حسین بن ثویر می گوید: من و یونس بن ظبیان ، نزد امام صادق (ع) بودیم، یونس خدمت امام عرضه داشت: من بسیاری از اوقات به یاد امام حسین (ع) می افتم ، در این حالت، چه دعایی بخوانم ؟ امام صادق (ع) فرمودند:” سه بار بگو درود خدا بر تو باد ای ابا عبد الله زیرا سلام به او می رسد از راه دور باشد یا نزدیک !.دقت بفرمایید که همین میزان ارتباط اگر با نشاط و شادابی و حضور قلب باشد در تکامل معنوی انسان، بسیار تأثیر گذارتر از دعای طولانی بدون نشاط و خالی از حضورقلب می باشد.
