اسفندماه
مطابق گاه شمار یونانی شباط به آخرین ماه زمستان اطلاق میشود که به طور تقریبی با اسفند ماه ما برابر است. امام رضا (ع) در رساله ذهبیه در مورد ویژگیهای اسفندماه میفرماید: (شباط) ثمانیة و عشرون یوما تختلف فیه الریاح و تکثر الامطار و یظهر فیه العشب و یجرى فیه الماء فی العود و ینفع فیه اکل الثوم و لحم الطیر و الصیود و الفاکهة الیابسة و یقلل من اکل الحلاوة و یحمد فیه کثرة الجماع و الحرکة و الریاضة؛ شباط بیست و هشت روز است، بادها در آن مختلف مىشود باران زیاد میبارد، گیاه و علف سر از زمین بیرون مىآورد، آب در شاخههاى درختان جارى مىشود، خوردن سیر و گوشت پرندگان و شکار و میوههاى خشک شده سودمند است و حرکت و فعالیت و کار در این ماه بسیار نیکو است.
امام رضا (ع) در این بخش از سخنان خود این ماه را مقدمه بهار برشمرده و به خصوصیات طبیعی و جوی آن اشاره میکنند و * در اولین توصیه برای این ماه خوردن سیر را توصیه میکنند هرچند در بیانی دیگر فرموده اند که در فصل بهار باید از خوردن پیاز و سیر و ترشی پرهیز کرد، اما استفاده از این گیاه را برای آخر زمستان مفید دانسته و فرموده اند: و ینفع فیه اکل الثوم؛ خوردن سیر در این ماه نافع بدن است.
در روایات از سیر به عنوان شفای هفتاد نوع بیماری یاد شده و خواص فراوانی برای آن ذکر شده است. در حال حاضر هم از سیر برای کاهش میزان کلسترول و کاهش خطر بروز بیماریهای قلبی عروقی و نیز برای بهره مندی از خواص ضدمیکروبی آن استفاده میشود. امام رضا(ع) در بیانی دیگر میفرماید: هر کس می خواهد بادی دامنگیر او نشود، در هر هفت روز، یک بار سیر بخورد.
* دومین توصیه امام رضا (ع) برای این ماه خوردن گوشت پرنده و شکار است. در اواخر زمستان از این جهت که هنوز سرماى زننده آن گاهى ما را تعقیب مىکند بدن نسبت به ماههاى بعد محتاج به حرارت بیشترى است و در میان خوراکىها گوشت حرارت زیادترى تولید مىکند. از این رو امام رضا (ع) در باره فواید و خواص مفید مصرف گوشت در بیانی دیگر به نقل از امام على (ع) می فرمایند: ذُکِرَ عِندَ النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله و سلّم اللَّحمُ وَالشَّحمُ ، فَقالَ : لَیسَ مِنهُما بَضعَةٌ تَقَعُ فِی المَعِدَةِ إلاّ أنبَتَت مَکانَها شِفاءً ، وأخرَجَت مِن مَکانِها داءً؛ نزد پیامبر (ص) از گوشت و پیهْ یاد شد. فرمودند: هیچ پارهاى از این دو در معده جاى نمىگیرد، مگر این که در جاى آن، شفا مىروید و بیمارىاى از آن جا مىرود.
* و توصیه سوم امام رضا (ع) برای این ماه استفاده از خشکبار و میوه های خشک است. از این رو میفرماید: و الفاکهة الیابسة؛ و خوردن میوههاى خشک مفید است که مراد از میوههاى خشک ظاهرا خشکبار است مانند پسته و بادام و فندق و گردو و سنجد و امثال آن که ما پیش از این در خواص برخی از آنها مثل گردو ، سنجد و … از نگاه امام رضا (ع) سخن گفتیم.
در اسفند ماه به خاطر اختلالاتی که در مزاج پیدا میشود، جریان خون مختل شده و پوست بدن دچار مشکل میشود و برخی نارساییها در مفاصل و استخوانها پدید میآید که به خاطر همین امام رضا (ع) میفرماید: در ماه شباط باید از مقدار مصرف شیرینى کم کرد
بخشی از توصیه های امام رضا (ع) برای این ماه توصیههای پرهیزی است که نباید انجام داد. از این رو آن حضرت میفرماید: و یقلل من اکل الحلاوة؛ و باید از خوردن شیرینی جات بکاهد. در اسفند ماه به خاطر اختلالاتی که در مزاج پیدا میشود، جریان خون مختل شده و پوست بدن دچار مشکل میشود و برخی نارساییها در مفاصل و استخوانها پدید میآید که به خاطر همین امام رضا (ع) میفرماید: در ماه شباط باید از مقدار مصرف شیرینى کم کرد.
و توصیه آخر امام رضا (ع) برای این ماه افزایش تحرک و ورزش و فعالیتهای بدنی است. فعالیتهای بدنی خود به بیدار شدن اعصاب کمک میکند چرا که در سرماى زمستان اعصاب به نوعی رخوت دچار شده و سلولهاى مرده همچنان در جاى خود ماندهاند که با حرکت و فعالیت و ورزش احیا میشوند.
امام رضا (ع) در بیانی دیگر در مورد تحرک و آثار ورزش در ایجاد نشاط معتقدند که جنبش بیش از اندازه و خسته ساختن اعضای بدن باعث فرسودگی جسم و جان خواهد شد و موجبات حزن و درد را فراهم میسازد؛ اما اگر تقلا و جنبش به حد اعتدال باشد باعث نشاط و شادمانی انسان میگردد و او از این فعالیت لذت خواهد برد.