كليد آرامش، انضباط، استحكام و صميميت خانواده به دست زنان است و به دنبال آن موفقيت و آسودگي خاطر مرد نيز، به نوع رفتار و برخورد زن درون خانه بستگي دارد. بهترين و جامع‌ترين اسوه در اين زمينه، حضرت فاطمه(سلام الله علیها) است. براي شناخت لطايف و ظرايف جلوه‌هاي رفتاري حضرت و سيره‌ي عملي ايشان در برخورد با علي(علیه السلام) به بررسي فرازهايي از زندگي‌ فاطمه(سلام الله علیها) مي‌پردازيم.
1. عشق و محبت توأم با احترام به همسر؛ از اهداف مهم در ازدواج، آرامش و رابطه‌ي محبت‌آميز ميان زوجين است، برقراري روابط عاطفي، نقش مهمي در استحكام خانواده و حسن رابطه و سازگاري زن و شوهر دارد. خداوند در آيه‌ي ، به اصل وجود عشق و احساس محبت متقابل بين زن و شوهر اشاره فرموده:
.
يكي از عوامل مهم در تحقق عشق و محبت ميان هسمران بيان و اظهار آن است. چه بسا كساني كه در قلب محبت فراواني نسبت به همسرشان دارند، ولي توانايي ابراز آن را ندارند. در حالي كه گفتن جملاتي كه حاكي از محبت زوجين نسبت به هم است در رفع بسياري از ترديدها و سوء ظن‌ها مؤثر و بر ميزان محبت آنان مي‌افزايد: ائمه معصومين: هم به ابراز علاقه به همسر تأكيد نموده‌اند و در سيره‌ي عملي ايشان اين امر در موارد متعددي به چشم مي‌خورد. پيامبر اكرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: .
در زندگي مشترك فاطمه(سلام الله علیها) با علي(علیه السلام) عبارات و كلمات محبت‌آميز بسيار است. فاطمه(سلام الله علیه) با الهام از دستورات الهي و با دارا بودن درك صحيح از روابط زن و شوهر، همواره به همسر بزرگوارش عشق مي‌ورزيد و او را مورد محبت قرار مي‌داد و در كلام خود علاقه و احترام را توأماً در نظر داشت؛ گاهي او را با كنيه‌ي “اباالحسن” صدا مي‌كرد و گاه او را يابن عمّ ﴿پسرعمو﴾ …. خطاب مي‌نمود: <جزاك اللهُ عنّي خيرَ الجزاء يابن عم رسول‌الله>.
استفاده از نام مناسب و القاب زيبا براي خطاب همسر، باعث روابط مثبت و ايجاد محيطي آكنده از صميميت مي‌شود و سبب پيدايش زمينه‌ي عكس‌العمل و رفتاري، مناسب در طرف مقابل مي‌شود. حضرت علي(علیه السلام) فرموده‌اند:
<اجملوا في الخطاب، تسمعوا جميل الجواب؛ خطاب‌هايتان را زيبا كنيد تا پاسخ زيبا بشنويد>.
فاطمه(سلام الله علیها)، در مقام اظهار محبت و علاقه به امام علي (علیه السلام) فرمود: <روحي لروحكَ الفدا و نفسي لنفسكَ الوقاء يا اباالحسن؛ علي‌جان، روح من فداي روح تو و جان من سپر بلاهاي جان تو>.
عشق و محبت فاطمه(سلام الله علیها) نسبت به همسرش به اندازه‌اي بود كه در لحظات احتضار مي‌گريست و به علي(علیه السلام) مي‌فرمود: <ابكي لما تلقي بعدي؛ به خاطر آن‌چه [از مشكلات و سختي‌ها] كه پس از من به تو خواهد رسيد مي‌گريم>.
2. شناخت همسر و آشنايي با ابعاد روحي و شخصيتي او؛ از عوامل انس و الفت در خانواده و استحكام آن، شناخت حالات و روحيات يكديگر و درك متقابل است. در صورت درك صحيح روش و رفتار همسر، طراف مقابل مي‌تواند در برابر آن واكنش مناسبي نشان دهد و با شناخت موقعيت او راحت‌تر از خطاها و لغزش‌هاي احتمالي همسرش گذشت كند، زيرا بسياري از اختلاف‌ها ناشي از بدفهمي‌ها و سوءتفاهم‌ها است.
فاطمه(س) در مدت كوتاه زندگي خود با علي(علیه السلام)، حقيقت وجودي و روحيات علي(علیه السلام) را مي‌شناخت و زماني كه ديگران از فهم و درك رفتار علي(علیه السلام) ناتوان بودند، فاطمه(سلام الله علیها) آن‌ها را راهنمايي مي‌كرد و با خصوصيات رفتاري امام آشنا مي‌ساخت.
در روايتي آمده است كه يكي از اصحاب علي(علیه السلام)، او را در نخلستان در حالت راز و نياز با معبود ديد. ناگهان مشاهده كرد كه اميرالمؤمنين(علیه السلام) مانند چوب خشكي بر زمين افتاد، پس يقين كرد كه علي(علیه السلام) از دنيا رفته است. فوراً به درب منزل فاطمه(سلام الله علیها) آمد تا او را با خبر كند. فاطمه(سلام الله علیها) با شناختي كه از روحيات علي(علیه السلام) داشت، فرمود: <الغيشة التي تأخذه من خشية الله…؛ اين حالتي است كه به واسطه‌ي خوف و خشيت الهي بر او عارض شده است.
در پرتو شناخت فاطمه(سلام الله علیها)، از همسرش بود كه خانه‌ي محقر آن‌ها محل انس و آرامش علي(علیه السلام) قرار گرفته بود و امام علي(علیه السلام) مي‌فرمود: <وَلقد كنتُ أنظُر إليها فَتَنْكََشِفُ عنيّ الهمومَ والأحزان؛ هرگاه به چهره‌ي فاطمه(سلام الله علیها) مي‌نگريستم تمام غم و اندوهم برطرف مي‌شد>. اين انس و الفت به حدي بود كه اگر علي(علیه السلام) به خانه مي‌آمد و زهرا(سلام الله علیها) را نمي‌يافت، غم بر سينه‌اش سنگيني مي‌كرد و بسيار بر او سخت مي‌گذشت. بعد از شهادت فاطمه(سلام الله علیها) نيز فرمود:
روشن است كه موفقيت مردان در عرصه‌هاي مختلف اجتماعي، اقتصادي و … در گرو آسودگي خاطر و آرامش روحي و رواني است. اين قاعده حتي در حيطه‌ي وظايف فردي مرد نيز جاري است، مانند تحصيل علم، عبادات فردي و … پس زنان در اين زمينه، مسئوليت ويژه‌اي دارند و بايد با درك موقعيت و روحيات همسرشان، آن‌ها را در اين امور ياري رسانند.
3. پرهيز از تقاضاي نامقدور؛ رياست اقتصادي و مسئوليت هزينه‌‌هاي خانواده، بر عهده‌ي مرد است و او موظف است از نظر اقتصادي همسر و فرزندانش را تأمين كند. و اين به دليل نقش ويژه‌ي زنان در خانواده است. تا بتوانند آسوده خاطر به پرورش كودكان و انجام وظايف همسري بپردازند.
بنابراين درخواست لباس، زينت و لوازم منزل و امثال آن خواسته‌هايي است كه معمولاً هر زني به خود اجازه مي‌دهد تا از همسرش طلب كند، اما فاطمه(سلام الله علیها) همسرش را براي اين تقاضاها و خواسته‌ها به زحمت نمي‌انداخت.
فاطمه(سلام الله علیها) از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) آموخته بود كه: . به جهت شرايط خاصي كه در زندگي مشترك و روحيه‌ي زن و شوهر وجود دارد، تقاضاي امري كه بر همسر مقدور نيست باعث احساس سرشكستگي و ناتواني در او مي‌شود كه اين احساس در حيط زندگي تأثير مطلوبي ندارد.
4 . قناعت و ساده زيستي؛ وارستگي و ساده زيستي هم، از نقاط برجسته‌ي حيات فاطمي است كه در زندگي كوتاه حضرت نمودهاي زيبايي داشته است. زهد و ساده‌زيستي حضرت، هميشه‌ به معناي فقر و جبر روزگار نبود. خديجه(سلام الله علیها)، مادر بزرگوارشان هم با اين‌كه زن ثروتمندي بود، در راه خدا همه‌ي اموالش را انفاق كرد و خود در كمال سختي، اواخر عمر را در شعب ابي‌طالب گذراند. زندگي ساده‌ي فاطمه نيز حاصل انتخابي عارفانه و عاشقانه بود، گويي فاطمه(سلام الله علیها) از همان آغازين لحظات ورود به خانه‌ي اميرالمؤمنين، با بخشش لباس عروسي اين راه را برگزيده بود.
زماني هم كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) به دستور خداوند، فدك را در اختيار فاطمه گذاشت، سادگي و بي‌پيرايگي خانه‌ي او تغييري نكرد. در حالي كه فدك سرزمين حاصل‌خيزي بود و تمام گندم مدينه را تأمين مي‌كرد و فاطمه(سلام الله علیها) تما درآمد آن را در راه رضايت معبود به مستمندان و مساكين انفاق مي‌كرد.
روزي پيامبر(صلی الله علیه وآله) فاطمه را ديد كه پيراهن خشن و كم ارزشي پوشيده بود و با دست آسياب مي‌كرد و در همان حال فرزندش را شير مي‌داد، پيامبر در حالي كه اشك مي‌ريخت، فرمود: . فاطمه(سلام الله علیها) عرض كرد: . به همين مناسبت اين آيه شريفه خطاب به پيامبر اكرم نازل شد:(ولسوف يعطيك ربك فترضي)؛ .
سلمان، روزي به خانه‌ي دختر پيامبر(صلی الله علیه و آله) مي‌رود و مي‌بيند كه ايشان چادري كهنه و وصله‌دار به سر دارد سلمان متعجب و اندوهناك مي‌شود و به ياد شاهزاده‌هاي ايراني و شكوه و جلال آن‌ها مي‌افتد، در حالي كه يگانه دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) چادرش فرسوده است. گريه‌كنان مي‌گويد: .
بي‌شك بيان چنين صحنه‌هايي از زندگي دختر گرامي پيامبر(صلی الله علیه و آله) و اسوه‌پذيري از آن حضرت به اين معنا نيست كه زنان جامعه‌ي ما، براي پيروي از فاطمه(سلام اله علیها) چادر وصله‌دار به سر نمايند و يا تنها پوست گوسفندي، فرش خانه‌شان باشد؛ آن‌چه مهم است درك پيام اين رفتارهاست و آن ساده‌زيستي و وارستگي از دنياست. امروزه با گسترش وسايل رفاهي و تجملاتي، سطح زندگي افراد تفاوت‌هاي بسياري با هم دارد و چون استفاده‌ي يكسان و برخورداري از تمامي امكانات رفاهي براي همه مقدور نيست، زمينه بروز ناراحتي‌ها و تعارض در خانواده‌ها مي‌شود. تنها راه پيش‌گيري از اين مسايل هم، ساده زيستي و رضايت به داشته‌‌هاست. در غير اين صورت موازنه‌ي دخل و خرج در خانواده به هم مي‌خورد و از نظر اقتصادي اعضاي آن به زحمت مي‌افتند.
فاطمه(سلام الله علیها) به راستي نمونه‌ي كامل ساده‌زيستي و دوري از دل‌بستگي‌هاي دنيوي بود، بنابراين هرگز از سادگي خانه‌اش شرمگين نمي‌شد، نسبت به مهريه‌ي اندكش احساس پشيماني نمي‌كرد و در تمام عمر شريفش از كمبودها شكايتي نداشت. در زيارت نامه‌ي حضرت مي‌خوانيم: <يا خليفة الورع والزهد؛ اي هم‌پيمان با پارسايي و زهد.
6. تقسيم كار در خانه فاطمه زهرا(س): از ويژگي‌هاي خانواده‌ي متعادل و موفق، تقسيم كار مناسب و منصفانه‌ي مسئوليت‌هاي موجود در خانه و خانواده است. وقتي اعضاي خانواده به طور مشترك در كارها و مسئوليت‌هاي خانه سهيم باشند، كارها با عدالت توزيع مي‌شود.
تقسيم كار در صورتي بر پايه‌ي عدالت است كه به شئونات و استعدادهاي تكويني زن و مرد توجه شود. در مورد زن، مهم اين است كه لطافت و ظرافت روحيه‌ي او، پوشيدگي و دوري نامحرمان و توانايي وي در انجام امور مورد توجه قرار گيرد. در زندگي فاطمه(س) و علي(علیه السلام) اين تقسيم كار به بهترين شكل صورت گرفته بود. تقسيم كار را پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) پيشنهاد دادند، تدبير كارهاي منزل بر عهده‌ي زهرا(سلام الله علیها) و اداره‌ي بيرون منزل بر دوش علي(علیه لسلام) قرار گرفت.
و آن هنگام فاطمه(سلام الله علیها) خوشحالي و رضايت خود را اين گونه ابراز داشت.