استاد تاریخ اسلام محمد حسین رجبی دوانی ،ضمن تبیین دلیل صدور زیارت «جامعه کبیره» از زبان امام هادی(علیه السلام) گفت: آن حضرت به دلیل قرارگرفتن در حصر از یک سو و نزدیک‌ شدن به عصر غیبت از سوی دیگر، درصدد برآمدند شیعه را در برابر حوادث و انحرافات آتی واکسینه کنند.

امام هادی(ع) شیعه را واکسینه کرد
ایشان ضمن اشاره به روند گسترش و اقبال مردم به تشیع در عصر امام هادی(علیه السلام )، ابراز داشت: دوران امامت امام علی النقی(علیه السلام) یک برهه خاص است، زیرا در اثر تلاش‌های امامان بزرگوار پیشین، ائمه در جامعه بیشتر از گذشته مورد شناخت قرار گرفتند و اقبال عمومی به سوی آنان بیشتر شد و در این شرایط تشیع گسترش پیدا کرد.

*تبلیغ دین با گسترش شبکه وکالت در سراسر عالم اسلام

وی با بیان اینکه بلاد اسلامی در زمان امام هادی(علیه السلام) وسعت زیادی پیدا کرده بود، افزود: در آن زمان ائمه معصومین(علیه السلام) در اقصی نقاط عالم اسلام دارای پیروانی بود که اداره این پیروان و رساندن دستورات امام و پاسخگویی به مسایل و مشکلات آن‌ها می‌طلبید، یک سازمانی و تشکیلاتی که ما از آن به عنوان سازمان «وکالت» صحبت می‌کنیم برپا شود و این امر از چشم دستگاه‌ جبار خلافت عباسی مخفی نمانده بود.

استادرجبی با اشاره به ماجرای فراخواندن امام هادی(علیه السلام) از مدینه به سامرا و حصر خانگی این بزرگوار و تدام حلقه وکالت، اظهار داشت: امام علی النقی(علیه السلام) می‌دانست این حصری که برای ایشان و فرزند بزرگوارش امام حسن عسکری ایجاد کردند، به سبب این بود که جایگاه و پایگاه مردمی ائمه دستگاه خلافت را به وحشت انداخته بود.

*تلاش برای زنده کردن امیدها برای ورود شیعه به عصر غیبت

وی با بیان راهکار امام علی النقی(علیه السلام) برای تبیین مسئله غیبت، ادامه داد: چون امام هادی(علیه السلام) می‌دانستند غیبت در کار خواهد بود و مردم مدتی طولانی از دستیابی مستقیم به امام و حجت خدا محروم خواهند بود، برای اینکه جایگاه رفیع امامت و ولایت اهل بیت برای شیعه در عصر غیبت به خوبی تبیین کنند؛ زیارت «جامعه کبیره» را با مضامین عالی بیان می‌کند تا معرفت شیعه در دوران غیبت نسبت به ولایت نه تنها کم نشود بلکه بالاتر رود و هم امید را در آن‌ها زنده بدارد و آن‌ها را منتظر واقعی برای آخرین حجت خدا قرار دهد.

*چراغ راه هدایت شیعه از زیارت جامعه کبیره تا زیارت غدیریه

استاد رجبی کارشناس تاریخ اسلام با تأکید بر اینکه در زیارت «غدیریه» و «جامعه کبیره» امام هادی(علیه السلام) به تبیین جایگاه ولایت پرداخته است، خاطرنشان کرد: آن بزرگوار از فرصتی که به دست ‌آوردند، زیارت غدیریه و زیارت جامعه کبیره را بیان کردند که مبین جایگاه رفیع ولایت اهل بیت با مضامین بسیار عالی و بی‌سابقه است.

این کارشناس تاریخ اسلام ادامه داد: ائمه پیشین در چنین موقعیتی قرار نداشتند که بخواهند برای شیعه وصیت ولایت خود و جایگاه رفیع وصایت را با این مضامین تبیین کنند و امام هادی این مهم را انجام داد و این دو زیارت بسیار عالی را با مفاهیم بی‌نظیر به یادگار گذاشت، تا چراغ راه شیعه در دوران غیبت باشد.

*چرایی صدور زیارت جامعه کبیره از زبان امام هادی(علیه السلام)

وی درباره چرایی صدور زیارت جامعه کبیره از زبان نورانی امام هادی(علیه السلام)، افزود: در زمان امامین صادقین(علیه السلام) چون فرق اهل تسنن در عالم اسلام اکثریت داشتند، در حوزه کلامی، اعتقادات و فقهی شکل می‌گرفتند، ابوحنیفه که اهل تسنن او را امام اول خود می‌شمردند، معاصر امام صادق(علیه السلام) است و فقه حنفی در عالم اسلام با حمایت دستگاه خلافت عباسی ترویج می‌شد، لذا فقه اهل بیت باید به عنوان اسلام ناب برای پیروان اهل بیت تبیین و تحلیل می‌شد تا بدانند مبانی فقه‌ چیست و دیدگاه اهل بیت در مسایل شرعی و فروع دین چگونه است.

*اکثریت شاگردان امامین صادقین(ع) شیعه نبودند.

استاد رجبی با اشاره با گسترش فرقه‌های انحرافی در زمان امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام)، بیان داشت: چون فرقه‌های کلامی در عالم اسلام و به خصوص در بین اهل تسنن رشد کرده بود، می‌بینیم این دو ذات مقدس در عرصه کلام و اعتقادی وارد عرصه شدند و مکتب شیعه را در این حوزه هویت ‌بخشیدند، یعنی اولویت در آن موقعیت با همان کارهایی بود که آن دو بزرگوار انجام دادند.

وی بابیان اینکه اکثریت شاگردان امامین صادقین(علیه السلام) شیعه نبودند، ادامه داد: اکثر قاطع شاگردان آن دو ذات مقدس به ولایت و امامت ائمه(علیه السلام) معرفت نداشتند، البته تلاش‌های این دو امام و امام کاظم(علیه السلام) موجب شد کم کم شیعه گسترش پیدا کند و لازم باشد یک سازمان وکالت هم تشکیل شود.

*زیارتی که به واکسینه کردن تفکرات شیعه در عصر غیبت کمک کرد.

این پژوهشگر تاریخ با اشاره به گسترش علاقه‌مندی اهل تسنن به اهل‌بیت در زمان امام رضا(ع)، اظهار داشت: منتها در این شرایط می‌بینیم که امامان در حصر قرار داشتند، امام رضا(ع) در کاخ زندانی است و امام جواد(ع) نیز توسط مأمون و معتضد در کاخ بغداد زندانی است، همچنین امام هادی(ع) و فرزند بزرگوارش در منطقه نظامی سارا کاملا محصور بودند، بنابراین امام هادی در مواجهه با این حصر که شیعیان به آن بزرگوار دسترسی نداشتند و از طرفی هم به عصر غیبت نزدیک می‌شدند، در صدد برآمدند شیعه را در دوران غیبت در برابر حوادث و انحرافات واکسینه کنند.

وی با تأکید بر اینکه امام علی‌النقی(ع) طرح واکسینه کردن تفکرات شیعه در عصر غیبت را قبل از آغاز دوران غیبت به اجرا گذاشتند، افزود: این مهم بر عهده امام هادی بود، در حالی که این وضعیت در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) وجود نداشت، زیرا هنوز شیعه در یک اقلیت محض بود و تا غیبت بخواهد در برابر حوادث واکسینه شود، زمان زیادی را در جلوی خود داشتند.

*دوران امامت امام عسکری(ع) سخت‌تر از دوران امامت پدرش بود.

رجبی با بیان اینکه در دوران کوتاه 5 ساله حکومت امام حسن عسکری(ع) شرایط به مراتب سخت‌تر از زمان پدرشان بود تا بتوانند به ترویج مبانی شیعه بپردازند، تصریح کرد: حصر امام عسکری(ع) بیشتر از پدر بزرگوارش بود، با اینکه هر دو محاصره بودند، ولی قید «عسکری» برای امام یازدهم(ع) خاص شد، آن هم به سبب کنترل بیش از حدی بود که صورت ‌گرفت؛ یعنی اگر این کار را امام هادی(ع) به فرزند بزرگوارش واگذار می‌کردند، چه بسا به خاطر شدت حساسیت به امام عسکری(ع)، ایشان نمی‌توانست آن زیارت را با این تعابیر و مضامین به دست شیعیان برساند و بنابراین این امر توسط امام هادی(ع) صورت گرفت.

* چرا وهابی‌ها به تخریب مزار امام علی النقی(ع) روی آوردند.

این استاد تاریخ اسلام ابراز داشت: بعید نمی‌دانم که پشت این قضیه جریان پلید وهابیت قرار داشته باشد، زیرا این جریان پلید ثابت کرده است در دوران اخیر با حمایت حاکمان سفاک و جنایت کار وهابی سعودی با در اختیار داشتن پول‌های بادآورده حاصل از نفت سرزمین‌های اسلامی، برای تبلیغ و ترویج مرام پوک خود و ضربه زدن به اعتقادات پاک شیعه از هر تلاش فروگذار نمی‌کنند.

وی با اشاره به تخریب بارگاه نورانی امامین عسکریین(ع)، ادامه داد: از آنجا که امام هادی(ع) با این تعابیر عظیم جایگاه ولایت اهل بیت(ع) ترسیم کرده و باعث شده که شیعه یک چنین پشتوانه‌ای قوی در اعتقادات خود داشته باشد، هیچ بعید نیست وهابیت کینه خود را به آن بزرگوار که چنین مضامین عالی در تبیین ولایت اهل بیت در اسلام از خود به یادگار گذاشته است، به عنوان دشمن بزرگ اعتقادات پوک خود گرفته باشند.