عارفان چه نیکو فرموده اند که آخرین سیر تکاملی بشر ، اعتراف به عجز و تدلل است. روز عرفه و دعای آن ، نماد و سمبلی از این معرفت و عجز است.

بندگان خدا در این وادی توقف می کنند تا دعا کنند. دعایی که امام خمینی (ره) آن عارف گرانمایه درباره آن فرمود: « قرآن کریم ، قرآن نازل است و دعا قرآن صاعد است.» قرآن را برای فهم بشر عادی تا حد الفاظ پایین آورده اند، اما دعا بالاترین اوج معنای قرآن است که زبان حا ل انسان کامل است. دعای عرفه و ملحقات آن ، در اوج معانی عرفانی قرار دارد. برخی جملات آن عارفان و حکمیان را دچار بهت و شگفتی کرده است، از جمله آن قسمت که امام حسین (علیه السلام ) آن انسان کامل و پاکپاخته جمال حق که تجسم معرفت و حقیقت بود درخطاب به پروردگارمی فرما ید: آیا موجودی غیر از تو ظهور دارد تا او سبب پیدایی تو شود؟ تو کی از نظر پنهانی تا به دلیل و برهان محتاج باشی  کور باد چشمی که تو را نمی بیندبا آنکه تو مراقب و همنشین او هستی و در زیان باد بنده ای که نصیبی از عشق و محبتت نیافت.