در 27 رجب سال چهلم عام الفیل، پیامبر (ص) بر فراز کوه حرا و در میان غار مشغول مناجات با خدا بود که ناگاه پیک وحی، جبرئیل امین، بر آن حضرت نازل شد و به همراه مژده رسالت ، آیات آغازین سوره علق را برای آن حضرت خواند: “بخوان به نام پروردگارت که جهان را آفرید، همان کس که انسان را از خون بسته ای خلق کرد، بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است، همان کسی که به وسیله قلم تعلیم داد، و به انسان آن چه را نمی دانست، آموخت” به این ترتیب آغاز وحی و بعثت، با نام خدا و خواندن و قلم، یعنی آموزش آمیخته با توحید، شروع شد.
شنوندگان عزیز، ضمن تبریک به مناسبت فرا رسیدن عید سعید مبعث حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(ص)، پیامبر رحمت ، از شما دعوت می کنیم در ایام رحلت امام خمینی (ره) ، با دیدگاه ایشان درباره رویداد بزرگ بعثت و انگیزه آن آشنا شوید.
بعثت به معنای رستاخیز و برانگیخته شدن برای انجام کاری است . مبعث روزی است که پیامبر اسلام (ص) از سوی خداوند متعال به رسالت مبعوث گردید. بعثت پیامبر اکرم (ص) سرآغاز راهی شد تا انسان از شرک ، بی عدالتی، تبعیض، جهل و فساد بیرون آید و به سوی توحید، معنویت، عدالت و کرامت حرکت کند.
مبعث نبوی با نهضت معنوی شروع شد و انقلابی در عالم بشری ایجاد کرد که هنوز دامنه آن ادامه دارد . این تحول روحی، مردم مادی بت پرست را به مبدا آفرینش راهنمایی کرد و از کردار زشت برحذر ساخت و به نیکویی دعوت نمود .
در روز مبعث ، رسالت نبوی با پیام خروج انسان از تاریکیها و حرکت به سوی نور آغاز شد . از همین رو امام خمینی (ره) روز بعثت جدش بزرگوارش رسول اکرم (ص) را شریف ترین روز در کل عالم می دانند. از نظر ایشان روز بعثت رسول ختمی مرتبت، با هیچ روزی، حتی روز بعثت انبیاء بزرگ دیگر قابل مقایسه نیست. حضرت امام همچنین تاکید می کند که مبعث روز شریفی است که مانند آن را دیگر از ازل تا ابد نداریم و نخواهیم داشت. روز بعثتِ پیامبری که جمیع مقامات نفسانی و ملکوتی را درک کرده ‌است و برهمه شرایع ظاهری و باطنی عالِم است و پس از او نیازی به رسالت و پیام آور دیگری نیست.

بعثت ، نوید تزکیه انسان های شایسته از زشتی هاست. امام خمینی (ره) در اولین نگاه به موضوع بعثت “تزکیه ” را به عنوان یک رکن در این حرکت الهی مطرح می کنند. تزکیه به معنی پرورش صفت های خوب و تصحیح رفتارهای نادرست و از بین بردن صفات بد است. در واقع تزکیه از پاکسازی درونی انسان شروع می شود و پس از بهسازی به تکامل شخصیت فرد منتهی می شود. امام خمینی(ره) با بیان مساله تزکیه ، اهمیت پرورشهای اخلاقی برای تمام افراد جوامع انسانی را یک « هدف بزرگ » معرفی می کند. در نگرش ایشان تزکیه به صورت انگیزه اصلی بعثت به ملت و نژاد و قشر خاصی از مردم مختص نمی شود و به هیچ مقطع تاریخی و منطقه جغرافیایی محدود نمی گردد.
امام خمینی(ره) برای توضیح بیشتر درمورد تزکیه نفس به آیه دوم سوره شریفه جمعه اشاره می کند که خداوند متعال هدف از بعثت پیامبرش را این گونه اعلام می نماید :” هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ : او (خدا) کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.” طبق این آیه شریفه، خدای تبارک و تعالی از میان خود مردم ، فرستاده ای را مبعوث کرده که مامور به انجام چند کار است: یکی نزول قرآن و تلاوت کردن این کتاب بزرگ الهی بر مردم است. قرآن کریم یک سفره ای است که خدای متعال آن را به وسیله پیغمبر اکرم در بین بشر گسترده است و هر یک از مردم به مقدار استعداد خود از آن استفاده می کنند. امام خمینی در این زمینه می فرماید: “… انگیزه بعثت بسط این سفره در بین بشر از زمان نزول تا آخر زمان است. رسولی که قرآن را برای تزکیه و برای تعلیم همین کتاب و تعلیم حکمت، که آن هم برگرفته از همین کتاب است، تلاوت می کند. پس انگیزه بعثت نزول قرآن است و انگیزه تلاوت قرآن این است که بشر تزکیه پیدا بکنند و نفوس از این ظلماتی که در آنها موجود است مصفا بشوند، تا پس از اینکه مصفا شدند، قابلیت فهم این کتاب و حکمت آن را داشته باشند.”
امام خمینی در توضیح بیشتر این حقیقت می فرماید: ” تا تزکیه نباشد تعلیم کتاب و حکمت ممکن نیست … تا انسان از حجاب بسیار ظالمانی خود خارج نشود تا گرفتار هواهای نفسانی است تا گرفتار خودبینی هاست تا گرفتار چیزهایی است که در باطن نفس خود ایجاد کرده است … لیاقت پیدا نمی کند که این نور الهی در قلب او منعکس بشود.”
تزکیه که از اهداف مهم بعثت است ، به معنای خروج از ظلمت نفس و مبارزه با هوا و هوس های درونی برای ورود به فضای پاک معنویت است. در دیدگاه امام خمینی، ریشه تمام اختلافاتی که بین بشر هست، همان طغیانی است که در نفس هست. اینکه انسان به مقام و موقعیت خودش قانع نباشد، سبب تجاوز و اختلاف می شود. این مساله در بین تمام طبقات مردم از کارگر و روستایی تا روسای مملکت دیده می شود. البته عدم تزکیه برای دولتمردان و روسا خطرناک تر است. امام در توضیح این مطلب می فرماید: ” اگر افراد عادی تزکیه نشوند و طغیان کنند، طغیانشان بسیار محدود است . اگر یک نفر در بازار یا در روستا طغیان بکند ، ممکن است یک نقطه محدودی را به فساد بکشد، لکن اگر طغیان در کسی شد که مردم او را پذیرفته اند، در عالمی شد که مردم آن عالم را پذیرفته اند، در سلطانی شد که مردم آن سلطان را پذیرفته اند در رؤسایی شد که مردم آنها را پذیرفته اند، این گاهی یک کشور را به فساد می کشد. چرا که کسی که زمام امور به دستش است تزکیه نشده است.”

اولین سوره ای که به پیامبر اکرم (ص ) نازل شد و او را به رسالت مبعوث کرد سوره علق بود. در آیات 7 و 8 سوره علق آمده است : ” کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَىٰ - أَن رَّآهُ اسْتَغْنَىٰ ، به درستی که آدمی طغیان و سرکشی می کند ، هرگاه که خویشتن را بی نیاز بیند ” از همین رو امام خمینی در قدم دوم به موضوع طغیان انسان و آفات و خطرات آن اشاره می کند و می فرماید:” وضع روحی همه انسان ها این طور است که تا یک استغنایی پیدا می کند طغیان می کند. استغنای مالی پیدا می کند به حسب همان مقدار طغیان پیدا می کند. استغنای علمی پیدا می کند به همان مقدار طغیان پیدا می کند. تا مقام پیدا می کند، به مقداری که مقام پیدا کرده است طغیان می کند… انگیزه بعثت این است که ما را از این طغیان ها نجات دهد و خودمان را تزکیه کنیم. “
کلمه طغیان‌ به‌ معنای تجاوز از اندازه است . کلمه غَنی نیز به معنای توانگر است. این صفت برای خداوند به این معنی است که او آنقدر توانگر است‌ که‌ به‌ هیچ کس محتاج‌ نیست‌ و کاملاً متکی‌ به‌ خویش‌ و خودکفا است‌. اما در مقابل ، برای انسان‌ که مظهر احتیاج و ناتوانی است، داشتن‌ احساس غنی و بی نیازی چیزی‌ جز استکبار و خود بزرگ‌ بینی‌، درپی ندارد.

مصادیق استغنا و احساس بی نیازی و در پی آن طغیان انسان بسیار زیاد است. آنچه باعث طغیان و فساد می شود، فراموش کردن مبدأ هستی و احساس احتیاج نداشتن به کمک اوست. یکی از عوامل مهم به وجود آورنده استغنای مالی، بی نیازی اقتصادی و مالی است. استغنای مالی سرچشمه بسیاری از مفاسد و عواقب تلخ و زیانبار در زندگی اجتماعی می باشد. استغنای علمی نیز از دیگر مصادیق طغیان است. در این حالت انسان خود را بسیار دانا و علامه می داند و همین عامل موجب غرور علمی و خروج از راه حق است. استغنای علمی موجب ضرر و زیان بسیاری به جوامع انسانی می گردد و مانع از بهره وری صحیح از دانش در مسیر نیل به کمال و سعادت و آرامش می شود.
استغنای سیاسی نیز در قدرت طلبی و مقام پرستی و نفسانیت های گروهی و جناحی متجلی می گردد. اصل استعماری “قدرت برای قدرت” و سیاستی که با ترفند “هدف وسیله را توجیه می کند” مذهب و اخلاق و همه ارزش های انسانی را قربانی می کند، و همه اینها از مصادیق فراموش کردن خداوند و احساس بی نیازی کردن از او به هنگام قدرت است.

امام خمینی(ره) ، رفع ظلم را یکی دیگر از اهداف بعثت می داند. ایشان در این زمینه چنین می گویند: ” بعثت رسول خدا برای این است که راه رفع ظلم را به مردم بفهماند، راه اینکه مردم بتوانند با قدرت های بزرگ مقابله کنند. بعثت برای این است که اخلاق مردم را، نفوس مردم را، ارواح مردم را و اجسام مردم را، تمام اینها را از ظلمت ها نجات بدهد، ظلمات را بکلی کنار بزند و به جای او نور بنشاند، ظلمت جهل را کنار بزند و به جای او نور عمل بیاورد، ظلمت ظلم را به کنار بزند و به جای او نور عدالت بگذارد و راه او را به ما فهمانده است. فهمانده است که تمام مردم، تمام مسلمین برادر هستند و باید با هم وحدت داشته باشند، تفریق ( واختلاف ) نداشته باشند.”