امام جواد(علیه السلام ) به دو دلیل، در بین مردم نسبت به دیگر امامان(ع) کمتر شناخته شده است.

اول) کمی سن و کوتاه بودن عمر آن حضرت:

بنابر آنچه در تاریخ آمده است، امام جواد(ع) در 8 سالگی به امامت رسید و در سن 25 سالگی به شهادت رسید. لذا کوتاه بودن عمر حضرت جواد(ع) یکی از دلایلی است که می توانیم بگوییم که امام جواد(ع) نسبت به ائمه دیگر که از عمر بیشتری برخورد بودند، کمتر در بین مردم مطرح شده است. اما در واقع مطابق آنچه در منابع حدیثی شیعه آمده، ما در مورد امام جواد(ع) معارف کم نداریم، یعنی دانستنی ها و مطالب زیادی داریم که متاسفانه این ها کمتر در میان شیعه مطرح شده است. اگر نویسندگان و اهل تحقیق بتوانند در این زمینه میراث فرهنگی و علمی زندگی دوران امام جواد(ع) را برای مردم تشریح و مطرح کنند، شاید بتوان گفت که آنچه که در مورد امام نهم حضرت جواد(ع) وجود دارد، نسبت به ائمه دیگر کمتر نیست.

دوم) شرایط خاص دوران امام(ع):

امام جواد(ع) در دوره و زمان خاصی از تاریخ زندگی می کردند که با پیچیدگی ها و مسائلی روبه رو شد که این موارد در زندگانی سائر امامان شیعه(ع) کمتر وجود داشت. امام(ع) در دوران حکومت «مأمون» و «معتصم» عباسی زندگی کردند. در این دوران حکومت عباسیان در افولی قرار گرفته بود که با مرگ مأمون عباسی و قدرت گرفتن معتصم، رو به نزول بیشتر گرایید. زمانی که یک حاکم قدرتمند در در جامعه زندگی می کند بر روی تمام مسائل آن زمان تاثیر دارد؛ مانند وقتی که «یزید» به حکومت رسید و امام حسین(ع) در برابر او قیام کرد و آن حادثه مهم اتفاق افتاد و نقطه اوجی شد که در زمان سایر ائمه و امامان معصوم(ع) وجود ندارد.

عمر مبارک امام رضا (ع) به چهل و هفت سال رسیده بود و عقربه تاریخ, سال 195 هجری را نشانه می رفت ولی هنوز امام نهم متولد نشده بود . مسئله جانشینی امام رضا (ع) اصحاب و شیعیان حضرت (ع) را متاثر کرده بود . این اندوه زمانی به فزونی می رفت که فرقه واقفیه که بنا به دلائل مادی و تصرف سهم امام و عدم بازگرداندن آن به حضرت رضا (ع) ، قائل به غیبت امام کاظم (ع) شده بودند, و در تبلیغات خویش عدم داشتن فرزند پسر از سوی امام رضا (ع) را دلیل بر ادعای موهم خود می دانستند … تا جایی که یکی از همین افراد در نامه ای خطاب به حضرت نوشت : تو چگونه امام هستی در حالی که فرزندی نداری ! حضرت در پاسخ فرمودند : تو از کجا می دانی که فرزندی ندارم ، به خدا سوگند روزها و شبها سپری نمی شود مگر اینکه خداوند فرزند پسری را به من عنایت فرماید که حق و باطل را از هم جدا سازد . (1)
وسرانجام دردهم رجب سال 195هجری این وعده راستین امام به حقیقت پیوست وجواد الائمه چشم به جهان گشود وقلب امام هشتم رامملو ازشادمانی وشعف نمود.

نحوه تولد
هنگامی که شب دهم رجب فراررسید امام رضا(علیه السلام) به خواهر گرامی خود فرمودند: ای حکیمه خاتون امشب فرزندم ،امام بعداز من ،جوادم به دنیا می آید ،به هنگام ولادت او حاضر باش وخیزران رایاری نما.
حکیمه خاتون می فرماید:من درآن شب نزد خیزران ماندم وچون ماندم وچون شب به نیمه رسید ناگهان چراغ اتاق خاموش ونوری برتمام اتاق مستولی شد وکم کم چهره تابان امام جواد(علیه السلام)هویداگشت.
دراین هنگام اورادرآغوش گرفته و آن کودک طیب وطاهر رادرون لباسهای پاکیزه نهادم ،آنگاه امام رضا(علیه السلام)درحالیکه لبخند برلبانمبارکشان نقش بسته بود وارد اتاق شدند وآن طفل را گرفته ودرآغوش پرمهر خود جای دادند.
وبدنیسان آن نوگل بوستان امامت پابه عرصه دنیا نهاده وامام رضا(علیه السلام)راباتولد خود سرو ساختند .

زندگینامه
این امام همام دردامان پاک ومقدس مادری همچون ام ولدی که اورا سبیکه می نامیدند رشد ونمو کرد مادری که امام رضا(علیه السلام)نام خَیزُران رابراو نهاد بود. این بانوی مکرمه ازمنطقه نوبه واز نسل ماریه قبطیه ،همسر پیامبرعظیم الشأن اسلام ومادر حضرت ابراهیم پسر رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم)وازبانوان بسیار عظیم الشأن زمان خود بودند .
حضرت امام جواد(علیه السلام) ازبدو تولد تا سن 5 سالگی درسایه تعالیم پدر بزرگوارشان وتا سن 8سالگی درفراق آن دُرّ گرانبها درمدینه می زیستند.
باشهادت امام رضا (علیه السلام) بارسنگین امامت وولایت جامعه بحران زده آن دوران که مصادف بااوج اقتدا عباسیان بود ازطرف خداوند برشانه ایشان نهاده شد. شاید این شبهه دراذهان عده ای نقش ببندد که چگونه می شود کودکی 8ساله ازعهده مسئولیت رهبری وهدایت شیعیان برآید؟
درآن زمان نیز عده ای ازشیعیان دراین مسأله تآمل داشتند تااینکه گروهی ازعلماء و فضلاء ازاطراف واکناف ممالک اسلامی برای حج به مکه عظیمت نموده وبعد از اتمام فرائض به حضور آن گوهر تابناک زمانه رسیدند وپس ازرؤیت فضائل و کمالات وعلم بی پایان امام ،با جان ودل به ولایت آن منبع سعادت تن دردادند وزنگار شک وشبهه راازآئینه خاطره های خود زدودند (2)
روایات راجع به فضل وکمالات امام جواد ( علیه السلام ) بسیاراست چنانکه شیخ کلینی ودیگران روایت کرده اند امام دریک مجلس که طی چند روز متوالی برگزارگردیده سی هزار مسأله ازمسائل بسیار دشوار آن زمان راکه بزرگ ازپاسخگونی به آن عاجز بودند پاسخ گفتند(3)
دوران امامت حضرت هفده سال بوده که بیشتر آن دردوران خلافت مامون وحدود دوسال ونیم آن درعصر معتصم گذشت .
مأمون پس ازبه شهادت رساندن امام رضا(علیه السلام) درهمان سال به بغداد رفت ودر مقابل امام جواد(علیه السلام) یک سیاست سه بعدی را درپیش گرفت:
1- در درجه اول می خواست باتظاهر به بستگیهای سببی ونسبی باامامان شیعه ازمقبولیت ومحبوبیت آنان به نفع خود استفاده کند طبق همین سیاست امام جواد(علیه السلام)رااز مدینه به بغداد فراخواند ودختر خود ام الفضل راکه نه ساله بود به عقد ایشان درآورد تاازقدرت اجتماعی ونفوذ ایشان درجهت کسب پایگاه مردمی مستحکم برای خود سود ببرد.
2- روش دوم مأمون این بود که امام را دائمأ تحت مراقبت قراردهد وفعالیتهای ایشان راشدیدأ کنترل نماید تا امام نتواند با استفاده ازمقبولیت عمومی وپایگاه مردمی انقلاب کنند که باطرح نقشه ازدواج دخترش باامام جواد(علیه السلام)به این مقصود نیزنائل می گشت.
3- مأمون درصدد بود باشیوههای مختلف چهره امام را لکه دار کند وپایگاه مردمی ایشان راتضعیف نماید،مناظره هایی که درسالهای آغازدوران امامت امام جواد(علیه السلام)دردرباره ترتیب داده شد وطی آن مأمون زبردست مذاهب مختلف رامی گماشت تامسائل مشکل کلامی وفقهی وفلسفی رابا امام مطرح سازند به منظور دستیابی به همین هدف بود.
پس ازآن ازدواج تحمیلی امام جواد ( علیه السلام ) به مدینه بازگشتند وحدود 15سال باهمسرشان درمدینه زندگی کردند اماچون ام الفضل نازا بود ،همین امرباعث شد که امام جواد(علیه السلام)باکنیزمغربیه ای به نام سمانه ازدواج نمایند که ثمره این ازدواج تولد حضرت امام علی النقی(علیه السلام)دهمین پیشوای شیعیان گردید.
مأمون درهفدهم رجب سال 218هجری از دنیا رفت و برادرش معتصم به جای او برمسند خلافت نشست باروی کارآمدن معتصم فشاررژیم نسبت به امام بیشترشد چون مأمون روش تزویر راترجیح می داد ولی معتصم معتقد به زور بود. وازآنجا که امام جواد ( علیه السلام ) به واسطه مقام امامت وپیشوای شیعه شهرت وعظمت کافی بدست آورد ه بوددستگاه خلافت معتصم نگران بود که مبادا حرکتی به رهبری امام برضد حکومت مرکزی ترتیب داده شود،ازاین رو دربیست وهشتم ماه محرم سال 202 ه،ق حضرت راازمدینه به بغداد دعوت نمود،هرچند این دعوت بااحترام وتعظیم صورت گرفت ولی درحقیقت امر،احضار اجباری ،وهدف این بود که حضرت زیرنظر مستقیم خلیفه قرارگیرد.
دراین ایام معتصم وجعفربن مأمون برادر ام الفضل اوراتحریک کردند که امام رامسموم کرده به شهادت برساند،ازاین روسمی رادرانگور تزریق کرده برای ام الفضل فرستادند اونیز آنرا درون کاسه ای گذاشت ودرمقابل همسر جوانش حضرت امام جواد (علیه السلام)قرارداد. شهادت ومسومیت امام جواد(علیه السلام)یکی از غم انگیزترین صحنه های شهادت درراه خداست چنانکه پدربزرگوارشان حضرت امام رضا(علیه السلام)ازآن خبر داده بودند :
کمی بعداز تولد امام جواد ( علیه السلام ) حضرت امام رضا ( علیه السلام ) درسخنان کوتاهی خطاب به اصحابشان فرمودند :
خداوند فرزندی نصیبم کرد که همچون موسی بن عمران شکافنده دریاهاست ومادرش بسان مادر عیسی پاک ومقدس است ولی او به ظلم کشته می شود بطوریکه فرشتگان آسمان براو می گریند وخداوند بردشمن اووبرکسی که به اوستم نماید،غضب می کند واورابه عذابی دردناک گرفتار می سازد .

لازم نیست که انسان در پی این باشد که به خدمت حضرت ولی عصر (عج) تشرّف حاصل کند؛ بلکه شاید خواندن دو رکعت نماز، سپس توسّل به ائمه (علیهم السلام) بهتر از تشرّف باشد.

آیت الله بهجت(ره)

مرحوم حاج میرزا جواد ملکی تبریزی در باب سیر و سلوک عارفانه کتابی به نام “المراقبات فی اعمال السنه” نگاشته اند ، ایشان در اهمیت ماه رجب و خصوصاً شب لیله الرغائب  بیان داشته اند :بر سالک مراقبت لازم است که پیش از فرا رسیدن اینگونه شب های شریف و اوقات عزیز بیش از دیگر شبها و وقتها به بازرسی و بررسی احوال خویش پردازد و برای پاکسازی خویش از گناه و ناروایی کوشش کند، به گونه ای که هنگام ورود به این شبها و اوقات دیگر گناه و آفتی برای او باقی نمانده باشد، تا سبب شود از تجارت عبادتش زیان ببیند و از احیا و شب زنده داریش بی بهره ماند و از روشنایی و نوری که به عبادت کنندگان می رسد، طرفی نبندد. و از این بدتر مبادا مانند بنده ای باشد که سلطان او را گرامی می دارد و به مجلس خاص و خلوت انس خویش دعوت می کند تا هم لطف و کرم و بخشش و دهش خویش بر او ببارد، هم او را همنشین و همدم خویش و گزیدگان خویش سازد، آن غلام بدان مجلس حاضر می شود اما از سلطان روی می گرداند و در خانه او به دشمن دل می بندد و با این کار خویش را شایسته هر خواری و خذلانی می کند و آن همه کرامت و شرافتی که در انتظارش بود را به خست و خفت می فروشد.

نیز برسالک مراقب است که بیشتر از ” چه اندازه عبادت کردن” به ” چگونه عبادت کردن” دل سپارد و بیش از ” فزونی کمیت” به ” حسن کیفیت” آن همت بندد. در دعا و مناجات، زبان و بیانی و الفاظی را برگزیند که خواری و خاکساری او و نیاز و زاری او را هر چه بیشتر بنمایاند و بر این نکته تاکید ورزد که خداوند او را تشریفها بخشیده و منتها نهاده که بار تکلیف بندگی و عبادت بر دوشش نهاده است.

بر سالک است هنگام دعا بیشتر بر این صفات خدا که “کریم العفو” است و با بزرگورای از خطای بندگان می گذرد و “مبدل السیئات بالحسنات” است و بدیهای بندگان را با نیکی پاسخ می دهد، تکیه و تاکید کند. و به محمد(ص) و آل او توسل یابد و آن عزیزان را شفیع خویش سازد، باشد که سفیدرویی آن عزیزان عذرخواه سیاهرویی ما گردد و سرانجام شب را با توسل به صاحبان معصوم شب به پایان برد و اصلاح حال خویشن را از آنان بخواهد.

اگر نخستین شب رجب، شب جمعه نیز باشد سزاور است که اعمال لیله الرغائب نیز در آن شب به جا آورده شود. از پیامبر روایت شده که فرمود: از نخستین شب جمعه رجب غافل نمانید. این شب را فرشتگان لیله الرغائب نامیده اند. در این شب آنگاه که یک سوم شب بگذرد، فرشتگان همه در اطراف کعبه گرد آیند، خداوند بدانها می فرماید: فرشتگانم هرچه از من می خواهید بخواهید! می گویند: خدایا خواسته ما این است که بر روزه داران رجب ببخشایی! خداوند می فرماید: بخشودم.

رغائب جمع رغیبه و به معنی چیزی که مورد رغبت و میل است. این لغت همچنین معنای عطا و بخشش فراوان را نیز داراست. «لیله الرغائب» شبی است که عطاء و بخشش پروردگار بسیار است و بندگان با روی آوردن به بارگاه احدیت و خشوع، شایستهٔ دریافت و عطا و کرم بی حساب می‌شوند.

عارف کامل و واصل مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی، استاد اخلاق و عرفان امام خميني(ره) نيز در کتاب “المراقبات” خویش می‌نویسد: «نخستین شب جمعه ماه رجب را “لیلة الرغائب” نامند زيرا در این شب فرشتگان بر زمین نزول می‌کنند.. از پیامبر اکرم(ص) روایت شده است که فرمودند: از اولين شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید؛ زیرا شبی است که فرشتگان آن را «لیلة الرغائب» می‌نامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که مقداری از شب گذشت، هیچ فرشته‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی‌ماند مگر اینکه در کعبه و اطراف آن جمع می‌شوند.»

ايشان سپس درباره اعمال این شب می نویسد: «بهتر است کسی که این حدیث را می شنود، در این شب، زیاد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تکلیفی را که آیه تحیت (سوره نساء، آیه 68) برای صلوات فرستادن به عهده ما گذاشته به اندازه توانایی انجام داده باشد.»

بدان كه اولين شب جمعه ماه رجب را «ليلة الرغاب» (يعنى شب دلدادگان) میگويند و براى آن عملى با فضيلت بسيار از حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله وارد شده كه آن را سيّد در كتاب «اقبال» و علاّمه حلى در «اجازه بنى زهره» نقل كرده اند، بعضى از فضيلت آن اينكه به سبب انجام آن گناهان بسيار آمرزيده مى شود، و نيز نمازى در آن وارد شده كه هركه آن را به جای آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالى ثواب آن را به نيكوترين صورت و با روى گشاده و درخشان و زبانى گويا به سوی او میفرستد، پس به او میگويد: اى حبيب من تو را بشارت باد كه از هر شدّت و سختى نجات يافتى، بنده میگويد تو كيستى؟ به خدا سوگند من چهره اى زيباتر از چهره تو نديدم، و سخنى شيرين تر از سخن تو نشنيدم، و بويى بهتر از بوی تو نبوييدم! ! پاسخ ميدهد: من ثواب آن نمازم كه در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال به جاى آوردی امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا كنم، و مونس تنهايى تو باشم، و هراس را از تو برگيرم و هنگامی كه در صور (شيپور قيامت) دميده شود، در عرصه قيامت سايه اى بر سرت خواهم افكند، پس خوشحال باش كه خير هرگز از تو جدا نخواهد شد.
كيفيت اين نماز چنين است: اولين پنجشنبه ماه رجب را روزه میدارى، چون شب جمعه داخل شود، ما بين نماز مغرب و عشا، دوازده ركعت نماز بجاى مى آورى، هر دو ركعت با يك سلام به اين ترتيب كه در هر ركعت يك مرتبه سوره «حمد» و سه مرتبه «سوره قدر» و دوازده مرتبه «سوره توحيد» می خوانى و هنگامى كه از نماز فارغ شدى هفتاد مرتبه مى گويى: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَ عَلَى آلِهِ [وَ آلِ مُحَمَّدٍ] .
خدايا! بر محمّد پيامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرستسپس به سجده میروى و هفتاد مرتبه ميگويى: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ پاك و منزّه است پروردگار فرشتگان و روحآنگاه سر از سجده بر می دارى و هفتاد مرتبه مى گويى: رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيُّ الْأَعْظَمُ پروردگارا! مرا بيامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من میدانى بگذر، تو خداى برتر و بزرگ ترىدوباره به سجده مى روى و هفتاد مرتبه مى گويى: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَ الرُّوحِ پاك و منزّه است پروردگار فرشتگان و روحسپس حاجت خود را میطلبى كه به خواست خدا برآورده خواهد شد.

آگاه باش زيارت حضرت رضا عليه السّلام در ماه رجب مستحب است، و انجام آن در اين ماه امتياز خاصى دارد، همانگونه كه انجام عمره در ماه رجب فضيلت دارد تا جايى كه روايت شده انجام آن در اين ماه، در فضيلت همتاى حج است و نيز نقل شده: حضرت سجاد عليه السّلام در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود، و شب و روز نزد كعبه نماز میخواند، و در حالى كه پيوسته در سجده بود اين ذكر از زبان ايشان شنيده میشد: عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ گناه از بنده ات بزرگ شده، پس بگذر گذشت از سوى تو زيبا باشد.

1. الدُّنْیا سُوقٌ رَبحَ فیها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ
دنیا همانند بازارى است كه عدّه اى در آن (براى آخرت) سود مى برند و عدّه اى دیگر ضرر و خسارت متحمّل مى شوند.

أعیان الشّیعة: ج 2، ص 39

2. یَاْتى عَلماءُ شیعَتِنا الْقَوّامُونَ بِضُعَفاءِ مُحِبّینا وَ أهْلِ وِلایَتِنا یَوْمَ الْقِیامَةِ، وَالاْنْوارُ تَسْطَعُ مِنْ تیجانِهِمْ
علماء و دانشمندانى كه به فریاد دوستان و پیروان ما برسند و از آن ها رفع مشكل نمایند، روز قیامت در حالى محشور مى شوند كه تاج درخشانى بر سر دارند و نور از آن ها مى درخشد.

بحارالأنوار: ج 2، ص 6، ضمن ح 13

3. الْغَضَبُ عَلى مَنْ لا تَمْلِكُ عَجْزٌ، وَ عَلى مَنْ تَمْلِكُ لُؤْمٌ
غضب و تندى در مقابل آن كسى كه توان مقابله با او را ندارى، علامت عجز و ناتوانى است، ولى در مقابل كسى كه توان مقابله و رو در روئى او را دارى علامت پستى و رذالت است.

مستدرك الوسائل: ج 12، ص 11، ح 13376

4. مَنْ اَطاعَ الْخالِقَ لَمْ یُبالِ بِسَخَطِ الْمَخْلُوقینَ

هركس مطیع و پیرو خدا باشد از قهر و كارشكنى دیگران باكى نخواهد داشت.

بحارالا نوار: ج 50، ص 177، ح 56

5. السَّهَرَ اءُلَذُّالْمَنامِ، وَالْجُوعُ یَزیدُ فى طیبِ الطَّعامِ
شب زنده دارى ، خواب بعد از آن را لذیذ مى گرداند؛ و گرسنگى در خوشمزگى طعام مى افزاید.

بحارالانوار: ج 84 ص 172

استاد تاریخ اسلام محمد حسین رجبی دوانی ،ضمن تبیین دلیل صدور زیارت «جامعه کبیره» از زبان امام هادی(علیه السلام) گفت: آن حضرت به دلیل قرارگرفتن در حصر از یک سو و نزدیک‌ شدن به عصر غیبت از سوی دیگر، درصدد برآمدند شیعه را در برابر حوادث و انحرافات آتی واکسینه کنند.

امام هادی(ع) شیعه را واکسینه کرد
ایشان ضمن اشاره به روند گسترش و اقبال مردم به تشیع در عصر امام هادی(علیه السلام )، ابراز داشت: دوران امامت امام علی النقی(علیه السلام) یک برهه خاص است، زیرا در اثر تلاش‌های امامان بزرگوار پیشین، ائمه در جامعه بیشتر از گذشته مورد شناخت قرار گرفتند و اقبال عمومی به سوی آنان بیشتر شد و در این شرایط تشیع گسترش پیدا کرد.

*تبلیغ دین با گسترش شبکه وکالت در سراسر عالم اسلام

وی با بیان اینکه بلاد اسلامی در زمان امام هادی(علیه السلام) وسعت زیادی پیدا کرده بود، افزود: در آن زمان ائمه معصومین(علیه السلام) در اقصی نقاط عالم اسلام دارای پیروانی بود که اداره این پیروان و رساندن دستورات امام و پاسخگویی به مسایل و مشکلات آن‌ها می‌طلبید، یک سازمانی و تشکیلاتی که ما از آن به عنوان سازمان «وکالت» صحبت می‌کنیم برپا شود و این امر از چشم دستگاه‌ جبار خلافت عباسی مخفی نمانده بود.

استادرجبی با اشاره به ماجرای فراخواندن امام هادی(علیه السلام) از مدینه به سامرا و حصر خانگی این بزرگوار و تدام حلقه وکالت، اظهار داشت: امام علی النقی(علیه السلام) می‌دانست این حصری که برای ایشان و فرزند بزرگوارش امام حسن عسکری ایجاد کردند، به سبب این بود که جایگاه و پایگاه مردمی ائمه دستگاه خلافت را به وحشت انداخته بود.

*تلاش برای زنده کردن امیدها برای ورود شیعه به عصر غیبت

وی با بیان راهکار امام علی النقی(علیه السلام) برای تبیین مسئله غیبت، ادامه داد: چون امام هادی(علیه السلام) می‌دانستند غیبت در کار خواهد بود و مردم مدتی طولانی از دستیابی مستقیم به امام و حجت خدا محروم خواهند بود، برای اینکه جایگاه رفیع امامت و ولایت اهل بیت برای شیعه در عصر غیبت به خوبی تبیین کنند؛ زیارت «جامعه کبیره» را با مضامین عالی بیان می‌کند تا معرفت شیعه در دوران غیبت نسبت به ولایت نه تنها کم نشود بلکه بالاتر رود و هم امید را در آن‌ها زنده بدارد و آن‌ها را منتظر واقعی برای آخرین حجت خدا قرار دهد.

*چراغ راه هدایت شیعه از زیارت جامعه کبیره تا زیارت غدیریه

استاد رجبی کارشناس تاریخ اسلام با تأکید بر اینکه در زیارت «غدیریه» و «جامعه کبیره» امام هادی(علیه السلام) به تبیین جایگاه ولایت پرداخته است، خاطرنشان کرد: آن بزرگوار از فرصتی که به دست ‌آوردند، زیارت غدیریه و زیارت جامعه کبیره را بیان کردند که مبین جایگاه رفیع ولایت اهل بیت با مضامین بسیار عالی و بی‌سابقه است.

این کارشناس تاریخ اسلام ادامه داد: ائمه پیشین در چنین موقعیتی قرار نداشتند که بخواهند برای شیعه وصیت ولایت خود و جایگاه رفیع وصایت را با این مضامین تبیین کنند و امام هادی این مهم را انجام داد و این دو زیارت بسیار عالی را با مفاهیم بی‌نظیر به یادگار گذاشت، تا چراغ راه شیعه در دوران غیبت باشد.

*چرایی صدور زیارت جامعه کبیره از زبان امام هادی(علیه السلام)

وی درباره چرایی صدور زیارت جامعه کبیره از زبان نورانی امام هادی(علیه السلام)، افزود: در زمان امامین صادقین(علیه السلام) چون فرق اهل تسنن در عالم اسلام اکثریت داشتند، در حوزه کلامی، اعتقادات و فقهی شکل می‌گرفتند، ابوحنیفه که اهل تسنن او را امام اول خود می‌شمردند، معاصر امام صادق(علیه السلام) است و فقه حنفی در عالم اسلام با حمایت دستگاه خلافت عباسی ترویج می‌شد، لذا فقه اهل بیت باید به عنوان اسلام ناب برای پیروان اهل بیت تبیین و تحلیل می‌شد تا بدانند مبانی فقه‌ چیست و دیدگاه اهل بیت در مسایل شرعی و فروع دین چگونه است.

*اکثریت شاگردان امامین صادقین(ع) شیعه نبودند.

استاد رجبی با اشاره با گسترش فرقه‌های انحرافی در زمان امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام)، بیان داشت: چون فرقه‌های کلامی در عالم اسلام و به خصوص در بین اهل تسنن رشد کرده بود، می‌بینیم این دو ذات مقدس در عرصه کلام و اعتقادی وارد عرصه شدند و مکتب شیعه را در این حوزه هویت ‌بخشیدند، یعنی اولویت در آن موقعیت با همان کارهایی بود که آن دو بزرگوار انجام دادند.

وی بابیان اینکه اکثریت شاگردان امامین صادقین(علیه السلام) شیعه نبودند، ادامه داد: اکثر قاطع شاگردان آن دو ذات مقدس به ولایت و امامت ائمه(علیه السلام) معرفت نداشتند، البته تلاش‌های این دو امام و امام کاظم(علیه السلام) موجب شد کم کم شیعه گسترش پیدا کند و لازم باشد یک سازمان وکالت هم تشکیل شود.

*زیارتی که به واکسینه کردن تفکرات شیعه در عصر غیبت کمک کرد.

این پژوهشگر تاریخ با اشاره به گسترش علاقه‌مندی اهل تسنن به اهل‌بیت در زمان امام رضا(ع)، اظهار داشت: منتها در این شرایط می‌بینیم که امامان در حصر قرار داشتند، امام رضا(ع) در کاخ زندانی است و امام جواد(ع) نیز توسط مأمون و معتضد در کاخ بغداد زندانی است، همچنین امام هادی(ع) و فرزند بزرگوارش در منطقه نظامی سارا کاملا محصور بودند، بنابراین امام هادی در مواجهه با این حصر که شیعیان به آن بزرگوار دسترسی نداشتند و از طرفی هم به عصر غیبت نزدیک می‌شدند، در صدد برآمدند شیعه را در دوران غیبت در برابر حوادث و انحرافات واکسینه کنند.

وی با تأکید بر اینکه امام علی‌النقی(ع) طرح واکسینه کردن تفکرات شیعه در عصر غیبت را قبل از آغاز دوران غیبت به اجرا گذاشتند، افزود: این مهم بر عهده امام هادی بود، در حالی که این وضعیت در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) وجود نداشت، زیرا هنوز شیعه در یک اقلیت محض بود و تا غیبت بخواهد در برابر حوادث واکسینه شود، زمان زیادی را در جلوی خود داشتند.

*دوران امامت امام عسکری(ع) سخت‌تر از دوران امامت پدرش بود.

رجبی با بیان اینکه در دوران کوتاه 5 ساله حکومت امام حسن عسکری(ع) شرایط به مراتب سخت‌تر از زمان پدرشان بود تا بتوانند به ترویج مبانی شیعه بپردازند، تصریح کرد: حصر امام عسکری(ع) بیشتر از پدر بزرگوارش بود، با اینکه هر دو محاصره بودند، ولی قید «عسکری» برای امام یازدهم(ع) خاص شد، آن هم به سبب کنترل بیش از حدی بود که صورت ‌گرفت؛ یعنی اگر این کار را امام هادی(ع) به فرزند بزرگوارش واگذار می‌کردند، چه بسا به خاطر شدت حساسیت به امام عسکری(ع)، ایشان نمی‌توانست آن زیارت را با این تعابیر و مضامین به دست شیعیان برساند و بنابراین این امر توسط امام هادی(ع) صورت گرفت.

* چرا وهابی‌ها به تخریب مزار امام علی النقی(ع) روی آوردند.

این استاد تاریخ اسلام ابراز داشت: بعید نمی‌دانم که پشت این قضیه جریان پلید وهابیت قرار داشته باشد، زیرا این جریان پلید ثابت کرده است در دوران اخیر با حمایت حاکمان سفاک و جنایت کار وهابی سعودی با در اختیار داشتن پول‌های بادآورده حاصل از نفت سرزمین‌های اسلامی، برای تبلیغ و ترویج مرام پوک خود و ضربه زدن به اعتقادات پاک شیعه از هر تلاش فروگذار نمی‌کنند.

وی با اشاره به تخریب بارگاه نورانی امامین عسکریین(ع)، ادامه داد: از آنجا که امام هادی(ع) با این تعابیر عظیم جایگاه ولایت اهل بیت(ع) ترسیم کرده و باعث شده که شیعه یک چنین پشتوانه‌ای قوی در اعتقادات خود داشته باشد، هیچ بعید نیست وهابیت کینه خود را به آن بزرگوار که چنین مضامین عالی در تبیین ولایت اهل بیت در اسلام از خود به یادگار گذاشته است، به عنوان دشمن بزرگ اعتقادات پوک خود گرفته باشند.