شرایط امروز ام‌القرای جهان اسلام و انتظارات و توقعاتی که از دولت و ملت ایران اسلامی در سطح منطقه و کشورها و ملت‌های مسلمان می‌رود و از همه مهم‌تر جایگاه رفیع جمهوری اسلامی در جامعه بین‌الملل و تأثیرگذاری در سیاست‌های جهانی، اقتضای آن دارد که در داخل کشور یکپارچگی و یگانگی در گفتارها و رفتارها ملموس‌تر از هر زمانی جریان داشته باشد و این مهم بدون نهادینه‌سازی و تقویت بنیه‌های همدلی و همزبانی، امکان‌پذیر نخواهد بود، چه آنکه ریشه تمامی فتنه‌ها و ناکامی‌ها، تشتّت و تفرقه‌ها نیز در گسست و شکاف و چندگانگی می‌باشد. به‌ویژه اگر با هواهای نفسانی و بدعت‍های ناشی از کبر و عجب و خودپسندی و سیاست زدگی همراه گردد. در این که همدلی و همزبانی دو عنصر مطلوب و شایسته هر جامعه کوچک و بزرگی است هیچ تردیدی نیست، اما آنچه در این خصوص باید مورد توجه ویژه قرار گیرد الزامات همدلی و همزبانی است که به برخی از آنها به اختصار اشارت می‌رود:

1- همدلی و همزبانی ریشه در نوع نگرش‌ها و بینش‌ها دارد و به عبارتی محصول و میوه باورها و اعتقادات یک ملت و جامعه می‌باشد، بنابراین چه در سال 1394 که توسط بزرگ رهبر حکیم و فرزانه انقلاب، سال همدلی و همزبانی دولت و ملت نام گرفت و چه در هر زمان دیگری، اگر بخواهیم امتی هم‌صدا و زیر یک بیرق و پرچم، متحد و منسجم، راست‌قامت و استوار، عزت‌مند و پیروز بمانیم و با استقلال و اعتماد به نفس، قله‌های پیشرفت را در عرصه‌های مختلف فتح نماییم، باید نسبت به باورها و به تبع آن نوع نگرش‌ها و مواضع سیاسی و فرهنگی، انقلابی و ملی خودمان، اهل سنجش و محاسبه باشیم و در صورت لزوم، غیرتمندانه تجدید نظر نماییم. چه آنکه با اصرار بر روی مواضع و اندیشه‌های غلط امکان همدلی و همزبانی وجود نخواهد داشت. آدمی در هر سطحی که باشد باید بر این باور باشد که در گذر زمان ممکن است به لحاظ تمایلات نفسانی و یا القائات محیطی دچار چالش و یا آسیب گردد و لذا در فرآیند رشد و تعالی باید همواره از راهبرد اصلاح بهره جست، و البته مردان الهی که توانسته‌اند  در میان ملت‌ها و جوامع تحول و دگرگونی بنیادین ایجاد نمایند، ابتدا از نفس خویش آغاز نمودند و تا آخرین لحظه عمر همچون امام خمینی (رض) از مراقبت و اصلاح و هدایت نفس خویش غفلت نورزیدند.

2- همدلی و همزبانی در واقع دو روی یک سکه هستند، یکی ناظر بر مکنونات و نیت‌ها و انگیزه‌های قلبی و باطنی است و دیگری ناظر بر جلوه‌های بیرونی و رفتاری، گرایش‌ها و مواضع فردی و جمعی؛ و لذا آنچه حائز اهمیت است همراهی دل و زبان با هم است و به عبارتی همزبانی بازخورد همدلی است.

3- حفظ نظام دغدغه مشترکی که روح همدلی و همزبانی را در بدنه جامعه اعم از دولتمردان و آحاد مردم تقویت می‌کند. امام راحل (رض) به کرّات فرمودند: «حفظ نظام از اوجب واجبات است.» و حفظ نظام نیز مستلزم حفظ ارزش‌ها و آرمانهای هویت‌بخش جامعه اسلامی انقلابی است که بازتوجه و بازخوانی مستمر آن، هم برای دولتمردان و هم آحاد مردم به ویژه نسل جوان از ضروریات غیرقابل انکاری است که اهتمام به آن دامنه همدلی و همزبانی را می‌گستراند.

4- کانون اصلی همدلی و همزبانی، ولایت و رهبری است که با منویات و هدایت‌ها و هشدارهای حکیمانه خود همواره دولت و ملت را راهبری می‌فرماید. از این روی می‌توان مهم‌ترین پایه همدلی و همزبانی را محور اصلی همگرایی و هم‌آوایی جامعه و نظام یعنی ولایت و رهبری دانست.

5- تواصی به حق در پاسداشت از پایه‌های اساسی وحدت، و تواصی به صبر و استقامت در حفظ نظام و ارزشهای جامعه، زمینه‌ساز همدلی و همگرایی در جهت تأمین سلامت و امنیت و عدالت اجتماعی است که در ادبیات دینی از آن به دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر یاد گردیده است. بنابراین فرهنگ سازیِ نظارت ملی، و اقدام خیرخواهانه در نشر معروف و جلوگیری از منکر، نشان دیگری از تحقق همدلی و همزبانی می‌باشد.

6- ترجیح مصالح و منافع نظام و جامعه اسلامی بر منافع شخصی و گروهی و جناحی و حتی قومی و نژادی و… .

7- درک و شناخت متقابل دولت و ملت از شرایط و نیازهای یکدیگر، چنانکه رعایت حقوق متقابل دولت و ملت نیز در تقویت همدلی و همزبانی تأثیر مستقیم دارد، از طرفی دانستن حق ملت است و باید سیاست ها و برنامه های دولتمردان در هر سطحی، ظاهر و با طنش برای همگان عیان باشد و از طرفی دیگر همراهی و حمایت مردم از دولتمردان باعث دلگرمی و انگیزه خالصانه تر و بهتر برای خدمت بی‌منت خواهد بود.

8- احترام متقابل دولت و ملت، از جهتی بر دولتمردان است که به خواستگاه توده مردم که ولی نعمتان جامعه و نظام هستند احترام گذارده و با تقویت روحیه نقدپذیری و تواضع در مقابل نظارت‌های مشفقانه و نقدهای منصفانه در جهت تأمین انتظارات و توقعات منطقی آنان گام‌های مفید و مأثری بردارند و از سوی دیگر لازم است توده مردم از تخریب خدمتگذاران خود بپرهیزند و با اعتماد و احترام، روحیه‌بخش آنان باشند.

9- عنصر امید به آینده از اجزاء لاینفک همدلی و همزبانی است که به طور متقابل در راهبردهای نظام و دولت و مردم باید مورد توجه قرار گیرد و البته این امر نیز بدون داشتن نگاه خوش بینانه و پرهیز جدی از سیاه‌نمایی و تاریک‌انگاری میسّر نخواهد شد.

10- غیرت و تعصب ملی همراه با ابراز محبت و علاقمندی متقابل دولت و ملت، زمینه‌ساز ارتباط‌های عاطفی در برابر انجماد و برخوردهای تحکمی و طلبکارانه خواهد بود، این نوع ارتباط از دولت و ملت ید واحدی می‌سازد تا ضمن تمایلات قلبی متقابل و آرزوی سربلندی و عزت و پیروزی یکدیگر، در بحران‌ها و پیچ‌های حساس، یاریگر هم خواهند بود، در این صورت است که نه دولت احساس بی‌پشتوانه بودن و نه ملت احساس تنهایی و غربت خواهد داشت. چرا که هم دولت نیازمند حضور در صحنه و حمایت ها و پشتیبانی کانون قدرت و اقتدار یعنی مردم است و هم مردم نگاهش به دولتمردان وظیفه‌‍شناس و عاقل و بردبار و پرتلاش است تا از این رهگذر در تنگناهای گوناگون احساس بیگانگی نسبت به دولت برآمده از اعتماد عمومی و رأی خویش، ننماید.

11- اثرپذیری تضارب آراء و تنوع در اندیشه‌ها و سلیقه‌ها از خط و مشی و راهبرد اساسی هم‌دلی و هم‌زبانی، می‌تواند بسترساز رقابت‌های سالم و به دور از تنش‌های مرموز و دشمن شاد کن باشد. با این فرض است که وجود سلیقه‌های مختلف برای جامعه‌ای رو به رشد یک فرصت طلایی محسوب می‌گردد، مشروط به اینکه زمینه بهره‌مندی از اندیشه‌ها و سلایق مختلف به نحو مطلوب و ممکن فراهم باشد.

12- همدلی و همزبانی اگرچه به عنوان شعار سال 94 مشخص گردیده است ولی باید توجه داشت که وقتی از ناحیه بزرگ دیدبان تیزبین انقلاب امام خامنه ای (مدظله العالی) مطرح می‌گردد، دیگر شعار نیست بلکه نقشه راه و استراتژی و راهبرد و خط و مشی است که باید به منزله قوه محرکه و جوهره اصلی حرکت رو به جلو دولت و ملت همواره مطرح و مورد توجه باشد.

نویسنده: حجةالاسلام علیزاده